Możemy sobie wyobrazić, że nasz organizm to taka elektrownia, w której stale wytwarzana jest energia.

W prawdziwym zakładzie energetycznym, aby uzyskać moc, musimy spalać węgiel, gaz, czy też inne paliwa. Natomiast w naszym organizmie źródłem energii jest pożywienie. Produkty, które zjadamy są trawione, wchłaniane i transportowane do komórek, gdzie uzyskiwana jest z nich energia. Jest ona niezbędna naszemu organizmowi do prawidłowego funkcjonowania. Zanim jednak pokarm zostanie użyty jako materiał energetyczny lub budulcowy, musi zostać rozłożony w procesie trawienia. Zachodzi on w układzie pokarmowym, który możemy sobie wyobrazić jako długą rurę, która u dorosłego człowieka mierzy około 12 metrów! Składa się z przewodu pokarmowego i gruczołów trawiennych: ślinianek, wątroby i trzustki, których wydzieliny wpływają na przebieg procesu.

Układ pokarmowy rozpoczyna się jamą ustną, w której znajdują się zęby i język – to one, wraz ze śliną, rozdrabniają każdy kęs jedzenia oraz rozkładają go na prostsze składniki. Za jamą ustną znajduje się gardło – jak świetnie pamiętacie jest to wspólna część układu pokarmowego i oddechowego – wraz z migdałkami, które wytwarzają przeciwciała niszczące drobnoustroje. Następnie pokarm trafia do przełyku – mięśniowej rury mającej długość około 25 centymetrów. Jego skurcze przesuwają pokarm z jamy ustnej do żołądka. Ten zaś ma postać mięsistego worka, którego wielkość i kształt ulegają zmianie w zależności od stopnia wypełnienia, bowiem pełni on funkcję zbiornika pokarmu o pojemności wynoszącej około 1 – 1,3 litra. W żołądku znajdują się gruczoły produkujące kwas solny oraz enzymy: pepsynę i podpuszczkę. Stanowią one kwaśne soki żołądkowe, które trawią pokarm. W ciągu doby powstają ich aż 3 litry!

Następnie częściowo już strawione pożywienie przechodzi do jelita cienkiego, którego początkową częścią jest dwunastnica. Do niej otwierają się ujścia gruczołów trawiennych wątroby i trzustki. Wątroba podzielona jest na dwa płaty i wypełnia górną część brzucha, tuż pod przeponą. Wydzielając żółć wspomaga trawienie pokarmu. Gruczoł ten u dorosłego osiąga wagę około 1,5 kilograma i jest odpowiedzialny za wiele istotnych zadań, do których należy m.in: przebieg reakcji chemicznych, magazynowanie ważnych dla życia związków, np. witamin, glikogenu oraz wychwytywanie z krwi i rozkład szkodliwych substancji. Ponadto przy wątrobie znajduje się pęcherzyk żółciowy, zwany też woreczkiem żółciowym. Przewodami żółciowymi połączony jest on zarówno z wątrobą, jak i dwunastnicą. Jego rola polega na gromadzeniu i zagęszczaniu żółci oraz wypompowanie jej do dwunastnicy w momencie, gdy dociera do niej strawiony pokarm.

Trzustka zaś to gruczoł odpowiedzialny za produkcję soku trawiennego i hormonów regulujących poziom cukru we krwi. Jelito cienkie to bardzo długa rurka mierząca około 6,5 metra, a jej średnica wynosi 2,5 cm. Jego wewnętrzna warstwa jest silnie pofałdowana i posiada liczne wypustki – kosmki jelitowe, dzięki którym strawiony pokarm jest szybko i sprawnie wchłaniany. Dalszą częścią układu pokarmowego jest jelito grube. To rura o długości 1,5 metra i średnicy 6,5 centymetra, w której żyje około 500 gatunków bakterii. Prowadzą one rozkład nieprzyswajalnych składników pokarmowych, a wynikiem ich działań jest powstanie półpłynnej masy, z której odzyskiwana jest woda i sole mineralne. Tak tworzy się kał, który usuwany jest z organizmu przez odbyt. Cała droga pokarmu od pierwszego kęsa do drugiego końca przewodu pokarmowego zajmuje od jednego do dwóch dni.

A czy wiesz, że…
1. W ciągu doby, w zależności od spożywanego pokarmu, ślinianki są wstanie wyprodukować od 0,75 do 1,5 litra śliny. Podczas snu ślina praktycznie nie jest wytwarzana, wówczas powstaje jej zaledwie około kilkudziesięciu mililitrów.

2. W żołądku pokarm może przebywać od 1,5 do 4 godzin. Czas ten jest zależny od takich czynników, jak: objętość posiłku, rodzaju składników pokarmowych, zawartości błonnika oraz stanu zdrowia.

3. W początkowym odcinku jelita grubego znajduje się jelito ślepe, od którego odchodzi mała, cienka rurka, znana powszechnie pod nazwą wyrostka robaczkowego. Nie odgrywa on większego znaczenia w procesie trawienia, ale przy stanie zapalnym musi zostać usunięty operacyjnie.

4. W żołądku produkowany jest silnie stężony kwas solny, którego pH wynosi około 1,5. Jego odczyn jest tak niski, że umieszczony w soku żołądkowym gwóźdź po kilku dniach znika.

5. Barwniki występujące w żółci to bilirubina i biliwerdyna i powstają w wyniku rozpadu erytrocytów. Nadmierna ilość we krwi bilirubiny skutkuje chorobą zwaną żółtaczką, której objawem jest żółte zabarwienie powłok ciała: skóry, błon śluzowych oraz białkówki oka.

Źródło:
Cichy D., Żeber-Dzikowska I., Biologia kl. II gimnazjum, Wydawnictwo „Debit”, Bielsko-Biała 2000
https://epodreczniki.pl/a/uklad-pokarmowy/DnbvxhXDH
https://www.naukatolubie.pl/category/czlowiek/