Karol Olszewski urodził się 29 stycznia 1846 r. we wsi Broniszów koło Tarnowa. Ukończył szkołę w Nowym Sączu oraz w Tarnowie.

W roku 1863 wstąpił do oddziału powstańczego, ale został aresztowany przez władze austriackie, co uniemożliwiło mu wzięcie udziału w powstaniu. Po uwolnieniu z więzienia, w roku 1866 zdał egzamin maturalny i rozpoczął studia chemiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim.

Wykazywał się ponadprzeciętnymi umiejętnościami, dzięki czemu w roku 1869 został demonstratorem w Zakładzie Chemii UJ, a następnie asystentem profesora chemii Emiliana Czyrniańskiego. Jego obowiązkami było m.in. dbanie o przyrządy, które znajdowały się w pracowni, naprawianie ich oraz przygotowywanie pokazów dla studentów. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim, w roku 1872 otrzymał stypendium rządowe i wyjechał na studia do Heidelbergu, jednego z najbardziej cenionych ośrodków naukowych świata. W Niemczech kształcił się między innymi u fizykochemika Roberta Bunsena i fizyka Gustava Kirchhoffa. Dzięki zaangażowaniu i intensywnej pracy w krótkim czasie zdołał napisać rozprawę doktorską.

Po powrocie do Krakowa i habilitacji w roku 1876 został profesorem i kierował Katedrą Chemii Ogólnej, a następnie Katedrą Chemii Nieorganicznej. W tym czasie nawiązał współpracę z Zygmuntem Wróblewskim, kierownikiem Katedry Fizyki UJ. Obaj naukowcy współpracowali przy opracowywaniu metod skraplania gazów, wykorzystując przywieziony z Paryża przez Wróblewskiego, a ulepszony przez Olszewskiego, aparat L.P. Cailleteta do skraplania gazów. W konsekwencji powstała metoda kaskadowego skraplania gazów w coraz niższej temperaturze. 5 kwietnia 1883 roku Karol Olszewski i Zygmunt Wróblewski po raz pierwszy w dziejach światowej chemii skroplili tlen, a 13 kwietnia skroplili również azot. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i metanol.

Karol Olszewski kontynuował prace nad skraplaniem gazów i założył Pracownię Kriogeniczną, która stała się zalążkiem istniejącego do dzisiaj na Uniwersytecie Jagiellońskim Zespołu Kriogenicznego. W 1884 roku jako pierwszy na świecie skroplił wodór, a w 1895 r. skroplił i zestalił próbkę argonu.

Karol Olszewski przyczynił się również do rozwoju rentgenografii. Rok po odkryciu Röntgena, czyli w 1896 r., wraz z profesorem Alfredem Obalińskim wykonał pierwsze w Polsce zdjęcie rentgenowskie w Katedrze Fizyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Był dwukrotnie nominowany do Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (w 1904 i 1913 r.) oraz do Nagrody Nobla w dziedzinie chemii (w 1913 r.). Nauce poświęcił całe swoje życie i nie założył rodziny. Swoje oszczędności przekazał w testamencie na rozwój badań naukowych w dziedzinie kriogeniki oraz stypendia studenckie. Zapisał je Akademii Umiejętności, której od roku 1888 był członkiem.

Karol Olszewski zmarł 24 marca 1915 r. w Krakowie, został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. 19 października 2018 r. jego prochy zostały przeniesione do Panteonu Narodowego w Krakowie w kościele św. Piotra i Pawła.

Fot. Wikimedia / Domena publiczna